Tìm hiểu công dụng của rau càng cua và những lưu ý khi sử dụng

Công dụng của rau càng cua không chỉ dừng lại ở vai trò là một loại rau ăn kèm quen thuộc mà còn ẩn chứa nhiều giá trị dinh dưỡng và lợi ích tuyệt vời cho sức khỏe. Nhận biết rõ công dụng và cách dùng sẽ mang đến cho gia đình cách tận dụng triệt để nguồn tài nguyên này trong các bữa ăn.

Thành phần dinh dưỡng của rau càng cua

​Rau càng cua (tên khoa học: Peperomia pellucida) là một loại rau mọng nước, phổ biến ở vùng nhiệt đới, đặc biệt tại Việt Nam

Trong 100g rau càng cua, có đến 92% là nước, giúp thanh nhiệt và giải độc cơ thể. Thành phần dinh dưỡng có trong 100g rau bao gồm:

• Nước: 92g
• Năng lượng: 24 kcal
• Kali: 277mg
• Canxi: 224mg
• Magie: 62mg
• Phốt pho: 34mg
• Vitamin C: 5,2mg
• Beta-caroten (tiền vitamin A): 1.100 mcg
• Sắt: 3,2mg
• Chất xơ: 1,6g
• Protein: 2,3g
• Carbohydrate: 3,8g

Công dụng của rau càng cua đối với sức khỏe

Thanh nhiệt, giải độc cơ thể

Nhờ chứa hàm lượng nước cao, chiếm hơn 90% trong thành phần, giúp làm mát cơ thể và hỗ trợ quá trình bài tiết qua tuyến mồ hôi cũng như nước tiểu. 

Lượng kali dồi dào là một khoáng chất thiết yếu giúp duy trì cân bằng điện giải và tăng cường hoạt động của thận, từ đó thúc đẩy quá trình đào thải độc tố hiệu quả hơn. 

Các hợp chất chống oxy hóa tự nhiên như flavonoid và polyphenol có trong rau càng cua cũng góp phần quan trọng trong việc trung hòa các gốc tự do, bảo vệ tế bào khỏi tổn thương và hỗ trợ quá trình giải độc ở cấp độ tế bào. 

Một nghiên cứu công bố trên Journal of Ethnopharmacology năm 2011 cho thấy chiết xuất từ rau càng cua có khả năng lợi tiểu và thanh lọc cơ thể rõ rệt, khẳng định hiệu quả thanh nhiệt, giải độc của loại rau này trong y học tự nhiên.

Kháng khuẩn, chống viêm 

Nhờ chứa nhiều hợp chất hoạt tính sinh học như flavonoid, alkaloid, saponin và tanin giúp ức chế sự phát triển của vi khuẩn và vi nấm gây bệnh, đồng thời ngăn chặn các phản ứng viêm trong cơ thể. Đặc biệt, flavonoid không chỉ có vai trò như chất chống oxy hóa mà còn giúp ổn định màng tế bào, giảm hiện tượng phù nề và đau rát do viêm. Alkaloid và saponin lại có tác dụng kháng viêm tự nhiên thông qua cơ chế ức chế enzym cyclooxygenase – enzym liên quan đến quá trình hình thành chất trung gian gây viêm. 

Theo một nghiên cứu công bố trên Journal of Natural Remedies (2005), chiết xuất từ rau càng cua cho thấy hiệu quả kháng khuẩn đáng kể đối với các chủng vi khuẩn như Staphylococcus aureus và Escherichia coli, đồng thời có tác dụng giảm viêm tương đương với các loại thuốc kháng viêm không steroid (NSAIDs). 

Điều này lý giải vì sao rau càng cua thường được dùng trong y học dân gian để hỗ trợ điều trị các tình trạng viêm nhiễm ngoài da, viêm khớp hay viêm họng.

Hỗ trợ điều trị viêm khớp, đau nhức xương khớp

Đặc tính kháng viêm mạnh mẽ đến từ các hoạt chất như flavonoid, saponin và tanin có khả năng ức chế các phản ứng viêm thông qua việc làm giảm sự sản sinh các chất trung gian gây viêm như prostaglandin và leukotriene. 

Các chất chống oxy hóa trong rau còn giúp bảo vệ mô sụn và giảm tình trạng thoái hóa khớp do gốc tự do gây ra. Nhờ đó, người bị viêm khớp hoặc đau nhức xương khớp khi sử dụng rau càng cua thường xuyên sẽ cảm thấy cải thiện về tình trạng sưng đau, đặc biệt trong các giai đoạn viêm cấp.

Nghiên cứu được đăng trên Journal of Ethnopharmacology (2004) cho thấy chiết xuất từ rau càng cua có tác dụng giảm viêm và giảm đau rõ rệt trên mô hình chuột bị viêm khớp, đồng thời cho thấy tiềm năng như một loại thuốc hỗ trợ điều trị viêm khớp có nguồn gốc tự nhiên. 

Tốt cho tim mạch, giúp điều hòa huyết áp

Rau càng cua rất tốt cho tim mạch và giúp điều hòa huyết áp nhờ chứa nhiều hoạt chất sinh học có lợi như flavonoid, kali và các chất chống oxy hóa tự nhiên:

• Flavonoid có khả năng cải thiện độ đàn hồi của thành mạch máu, giảm viêm mạch và hỗ trợ tăng cường tuần hoàn máu. 
• Kali trong rau càng cua đóng vai trò quan trọng trong việc cân bằng huyết áp bằng cách hỗ trợ loại bỏ natri dư thừa ra khỏi cơ thể – một nguyên nhân chính gây tăng huyết áp. 
• Các chất chống oxy hóa như polyphenol giúp ngăn ngừa sự hình thành mảng bám trong lòng mạch, từ đó làm giảm nguy cơ xơ vữa động mạch và bệnh tim mạch.

Một nghiên cứu được công bố trên Journal of Ethnopharmacology (2021) cho thấy chiết xuất từ rau càng cua có tác dụng hạ huyết áp rõ rệt ở chuột thực nghiệm, tương đương với hiệu quả của thuốc điều trị captopril ở liều 50mg/kg.

Bổ sung sắt, hỗ trợ điều trị thiếu máu

Rau càng cua có khả năng bổ sung sắt và hỗ trợ điều trị thiếu máu nhờ chứa hàm lượng sắt tự nhiên tương đối cao so với nhiều loại rau lá khác. 

Sắt là khoáng chất thiết yếu để tổng hợp hemoglobin – thành phần chính của hồng cầu, giúp vận chuyển oxy đến các mô và cơ quan trong cơ thể. Việc bổ sung sắt từ thực phẩm có nguồn gốc thực vật như rau càng cua đặc biệt phù hợp với người ăn chay, người có chế độ ăn thiếu hụt dinh dưỡng, hoặc phụ nữ trong giai đoạn kinh nguyệt, mang thai.

Theo dữ liệu từ Bộ Y tế Philippines được trích dẫn trong nhiều nghiên cứu về dược liệu Đông Nam Á, mỗi 100g rau càng cua tươi có thể chứa khoảng 2,5 mg sắt – đáp ứng khoảng 14% nhu cầu sắt hằng ngày của người trưởng thành. 

Cùng với đó, hàm lượng vitamin C tự nhiên cao là một trong những yếu tố giúp tăng cường khả năng hấp thu sắt từ ruột non vào máu. Nhờ sự kết hợp giữa sắt và vitamin C, việc sử dụng rau càng cua trong khẩu phần ăn có thể giúp cải thiện tình trạng thiếu máu nhẹ và phòng ngừa hiệu quả nguy cơ thiếu máu do thiếu sắt.

Kiểm soát đường huyết, tốt cho người tiểu đường

Hợp chất sinh học có tác dụng điều hòa lượng đường trong máu một cách tự nhiên như các flavonoid và polyphenol trong rau càng cua được chứng minh có khả năng ức chế hoạt động của enzym α-glucosidase – enzym tham gia vào quá trình phân giải carbohydrate thành đường đơn, từ đó làm chậm quá trình hấp thu glucose vào máu sau bữa ăn.

Rau càng cua có chỉ số đường huyết (GI) thấp và giàu chất xơ, giúp làm chậm tốc độ tăng đường huyết sau khi ăn, đồng thời cải thiện độ nhạy của tế bào với insulin. Chất xơ cũng hỗ trợ cảm giác no lâu hơn, giảm cảm giác thèm ăn, đặc biệt có lợi trong việc kiểm soát cân nặng – yếu tố quan trọng trong quản lý bệnh tiểu đường.

Nghiên cứu từ Journal of Ethnopharmacology (2011) cũng cho thấy chiết xuất từ rau càng cua có khả năng làm giảm đáng kể lượng đường huyết ở chuột bị tiểu đường do streptozotocin gây ra, với mức giảm tương đương 41% sau 21 ngày sử dụng. 

Hỗ trợ giảm cân hiệu quả

Do rau càng cua lượng calo thấp, nhiều nước và chất xơ. Trong 100g rau càng cua chỉ cung cấp khoảng 20–25 kcal, nhưng lại tạo cảm giác no nhanh và kéo dài, giúp hạn chế lượng thực phẩm nạp vào cơ thể trong các bữa ăn tiếp theo. Hàm lượng chất xơ hòa tan trong rau càng cua còn hỗ trợ hệ tiêu hóa hoạt động hiệu quả, làm chậm quá trình hấp thu đường và chất béo, từ đó giảm tích tụ mỡ thừa.

Các hoạt chất flavonoid và polyphenol giúp tăng cường quá trình chuyển hóa năng lượng, hỗ trợ cơ thể đốt cháy mỡ hiệu quả hơn. Các chất chống oxy hóa này cũng giúp điều hòa đường huyết và giảm cảm giác thèm ăn – hai yếu tố quan trọng trong kiểm soát cân nặng.

Một nghiên cứu được công bố trên International Journal of Scientific and Research Publications (2018) cho thấy việc sử dụng chiết xuất từ rau càng cua giúp giảm cân rõ rệt ở nhóm chuột được cho ăn chế độ giàu chất béo. Cụ thể, sau 4 tuần, nhóm sử dụng chiết xuất rau càng cua giảm trung bình 11% trọng lượng cơ thể so với nhóm đối chứng.

Làm đẹp da, chống lão hóa

Nhờ chứa nhiều chất chống oxy hóa mạnh như flavonoid, vitamin C, beta-caroten và polyphenol, rau càng mua sẽ trung hòa gốc tự do là nguyên nhân chính gây tổn thương tế bào da, lão hóa sớm và hình thành nếp nhăn. Nhờ đó, làn da được bảo vệ khỏi tác động tiêu cực từ môi trường như ánh nắng mặt trời, khói bụi và ô nhiễm.

Bên cạnh đó, hàm lượng vitamin C tự nhiên trong rau càng cua còn thúc đẩy quá trình tổng hợp collagen – một loại protein quan trọng giúp da căng mịn, đàn hồi và làm chậm sự hình thành nếp nhăn. Vitamin C cũng hỗ trợ làm sáng da, giảm thâm sạm và đốm nâu nhờ khả năng ức chế enzym tyrosinase – enzym tham gia vào quá trình hình thành melanin.

Theo một công bố trên Asian Pacific Journal of Tropical Medicine (2014), chiết xuất từ rau càng cua cho thấy khả năng chống oxy hóa mạnh mẽ thông qua việc làm giảm chỉ số MDA (malondialdehyde – một dấu ấn của stress oxy hóa) và tăng hoạt tính của các enzym chống oxy hóa nội sinh như catalase và superoxide dismutase. 

Ai không nên ăn rau càng cua?

Người có cơ địa lạnh hoặc hay bị lạnh bụng

Do càng cua có tính hàn nên việc ăn nhiều ở những cơ địa nhạy cảm có thể gây đau bụng, tiêu chảy hoặc đầy hơi, đặc biệt nếu dùng khi bụng đói hoặc ăn sống. Do đó, người có tỳ vị hư hàn nên hạn chế hoặc cần chế biến kỹ như xào hoặc nấu chín.

Người đang sử dụng thuốc chống đông máu

Rau càng cua chứa một lượng đáng kể vitamin K là chất tham gia vào quá trình đông máu. Với những người đang điều trị bằng thuốc chống đông (như warfarin), việc bổ sung quá nhiều vitamin K có thể làm giảm tác dụng của thuốc, khiến quá trình điều trị kém hiệu quả. Vì vậy, bệnh nhân đang sử dụng thuốc chống đông nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi bổ sung rau càng cua vào chế độ ăn.

Người có bệnh sỏi thận hoặc nguy cơ cao bị sỏi

Rau càng cua có hàm lượng oxalat, một loại hợp chất có thể kết hợp với canxi trong cơ thể tạo thành sỏi oxalat ở thận. Đối với người có tiền sử sỏi thận, ăn nhiều rau càng cua có thể làm tăng nguy cơ tái phát hoặc làm nặng thêm tình trạng bệnh.

Phụ nữ mang thai hoặc cho con bú nên cân nhắc

Hiện chưa có nhiều nghiên cứu lâm sàng đánh giá độ an toàn tuyệt đối của rau càng cua đối với phụ nữ mang thai và cho con bú. Một số tài liệu dân gian cho rằng rau càng cua có thể ảnh hưởng đến nội tiết nếu sử dụng quá nhiều. 

Công dụng của rau càng cua không chỉ dừng lại ở vai trò là một loại rau ăn sống đơn thuần mà còn là “vị thuốc xanh” tự nhiên với nhiều lợi ích đáng kể cho sức khỏe. Tuy nhiên, để sử dụng hiệu quả và an toàn, cần lưu ý đến đối tượng sử dụng và liều lượng phù hợp.