Cho con bú bị nổi cục không đau: Nguyên nhân và cách xử lý

Cho con bú bị nổi cục không đau là tình trạng nhiều mẹ gặp phải, thường do tắc tia sữa nhẹ, sự thay đổi mô tuyến vú hoặc tích tụ sữa. Dù không gây đau, nhưng nếu không xử lý đúng cách, các cục cứng này có thể dẫn đến những vấn đề nghiêm trọng hơn, ảnh hưởng đến quá trình nuôi con bằng sữa mẹ. Hiểu rõ nguyên nhân và cách khắc phục sẽ giúp mẹ yên tâm hơn trong hành trình chăm sóc bé.

Nguyên nhân và biểu hiện của mẹ cho con bú bị nổi cục 

Cho con bú bị nổi cục xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau. 

Tắc tia sữa nhẹ

Tắc tia sữa nhẹ là tình trạng một hoặc nhiều ống dẫn sữa trong vú bị tắc nghẽn, khiến sữa không lưu thông liên tục. Nguyên nhân do bé bú không đúng khớp ngậm, mẹ ít cho con bú, hút sữa hoặc do áp lực từ áo ngực. Khi bị tắc tia sữa nhẹ, mẹ sờ thấy các cục nhỏ ở vú nhưng không gây đau nhiều.

• Sờ thấy một hay nhiều cục nhỏ, mềm hoặc hơi cứng ở một vùng nhất định của bầu ngực.
• Cảm thấy hơi căng tức hoặc nặng nề ở vùng có cục.
• Da vùng cục không thay đổi màu sắc hoặc hơi ửng đỏ nhẹ.

Nếu không được xử lý kịp thời, tắc tia sữa nhẹ có thể tiến triển thành tắc tia sữa nặng hơn, gây đau nhức và dẫn đến viêm vú.

Tuyến sữa phát triển hoặc mở rộng

Trong giai đoạn cho con bú, tuyến sữa của mẹ sẽ phát triển và mở rộng để đáp ứng nhu cầu sản xuất sữa cho em bé. Quá trình này khiến mẹ cảm nhận được các cục nhỏ hoặc vùng mô dày hơn ở vú, ở cả hai bên, nhưng không gây đau. Đây là một thay đổi sinh lý tự nhiên và cần thiết cho việc nuôi con bằng sữa mẹ. Sự phát triển tuyến sữa là một dấu hiệu tốt cho thấy cơ thể mẹ đang chuẩn bị và sản xuất đủ sữa cho con.

U xơ tuyến vú

U xơ tuyến vú là một loại khối u lành tính phổ biến ở phụ nữ trẻ, xuất hiện và trở nên rõ ràng hơn trong thời kỳ mang thai và cho con bú do sự thay đổi nội tiết tố. Mẹ có thể sờ thấy một hay nhiều cục tròn hoặc bầu dục, có bề mặt nhẵn, chắc và dễ dàng di chuyển dưới da, không gây đau.

Nang sữa (Galactocele)

Nang sữa hình thành khi một ống dẫn sữa bị tắc nghẽn, khiến sữa bị ứ đọng lại và tạo thành một túi chứa sữa bên trong vú. Mẹ có thể sờ thấy một khối tròn hoặc bầu dục, mềm, di chuyển được và không gây đau. Kích thước của nang sữa thay đổi theo thời gian.

U mỡ (Lipoma)

U mỡ là một khối u lành tính được tạo thành từ các tế bào mỡ, xuất hiện ở bất kỳ vị trí nào trên cơ thể, bao gồm cả vú. Mẹ có thể sờ thấy một cục mềm, tròn hoặc không đều, dễ dàng di chuyển dưới da và không gây đau. U mỡ không gây hại và không cần điều trị trừ khi kích thước lớn gây mất thẩm mỹ hoặc khó chịu.

Áp xe vú giai đoạn đầu

Trong giai đoạn đầu của áp xe vú, có một cục cứng ở vú mà mẹ cảm thấy không đau hoặc ít đau. Tuy nhiên, tình trạng này tiến triển nhanh chóng thành một vùng sưng nóng, đỏ và rất đau, kèm theo sốt và ớn lạnh. Áp xe vú là một ổ nhiễm trùng chứa mủ trong mô vú và cần được điều trị kịp thời bởi bác sĩ.

Thay đổi mô tuyến vú

Trong quá trình mang thai và cho con bú, mô tuyến vú trải qua nhiều thay đổi để chuẩn bị và sản xuất sữa, mẹ có thể cảm thấy những vùng mô dày hơn, không đều hoặc có sự thay đổi về cấu trúc so với trước đây. Những thay đổi này không gây đau và là một phần tự nhiên của quá trình sinh lý.

Cách xử lý tình trạng nổi cục không đau khi cho con bú 

Cho con bú bị nổi cục được ngăn ngừa bằng cách duy trì thói quen cho bé bú đúng cách và chăm sóc bầu ngực hợp lý.

Cách xử lý tại nhà 

Tiếp tục cho bé bú đều đặn

Duy trì cữ bú thường xuyên giúp giảm tình trạng ứ đọng sữa, hạn chế tắc tia sữa. Khi phát hiện có cục cứng trong vú, mẹ nên cho bé bú bên vú đó trước để bé hút sữa mạnh hơn, giúp đẩy sữa bị tắc ra ngoài. Bé cần bú đúng khớp ngậm để đảm bảo hiệu quả hút sữa.

Massage nhẹ nhàng vùng nổi cục

Xoa bóp nhẹ vùng nổi cục giúp thông tia sữa và giảm sự tích tụ sữa trong ống dẫn. Mẹ nên dùng đầu ngón tay massage theo chuyển động tròn hoặc vuốt nhẹ từ bầu ngực về phía núm vú. Kết hợp massage với chườm ấm sẽ làm mềm mô vú, giúp sữa lưu thông tốt hơn.

Chườm ấm trước khi bú

Nhiệt độ ấm giúp giãn nở ống dẫn sữa, làm mềm các cục sữa đông và kích thích sữa chảy ra dễ dàng hơn. Mẹ dùng khăn ấm hoặc túi chườm nóng áp lên vùng bị cứng khoảng 5 – 10 phút trước khi cho bé bú. Cùng với đó, việc tắm nước ấm là cách giúp giảm tắc nghẽn sữa hiệu quả.

Thay đổi tư thế bú

Tư thế bú phù hợp giúp bé tiếp cận vùng bị tắc và hút sữa ra dễ dàng hơn. Nếu mẹ cảm thấy một cục cứng ở vú, hãy hướng cằm của bé về phía cục đó, vì lực hút từ khu vực này sẽ giúp giải phóng sữa tốt hơn. Các tư thế như ôm bóng, nằm nghiêng hoặc ngồi nghiêng về phía trước sẽ hỗ trợ giảm tắc tia sữa.

Sử dụng máy hút sữa hoặc vắt tay

Máy hút sữa có chế độ mô phỏng nhịp bú của bé sẽ giúp hút sữa nhẹ nhàng mà không gây tổn thương mô vú. Nếu vắt sữa bằng tay, mẹ nên xoa bóp nhẹ nhàng trước khi vắt để kích thích tiết sữa.

Uống nhiều nước và ăn uống đầy đủ dưỡng chất

Uống đủ nước giúp cơ thể duy trì quá trình tiết sữa ổn định. Mẹ nên uống 2 – 3 lít nước mỗi ngày và bổ sung thực phẩm giàu protein, vitamin, khoáng chất như thịt nạc, cá, trứng và rau xanh. Tránh thực phẩm có caffeine hoặc quá cay nóng để không ảnh hưởng đến tuyến sữa.

Chữa trị tại bệnh viện

Nếu cho con bú bị nổi cục nhưng cục cứng không giảm kích thước hoặc ngày càng to lên, mẹ cần đi kiểm tra để loại trừ các vấn đề nghiêm trọng. 

• Cục cứng không giảm kích thước hoặc ngày càng to lên.
• Cục cứng kèm theo đau nhức, sưng đỏ, hoặc có dịch tiết bất thường từ núm vú.
• Xuất hiện dấu hiệu viêm tuyến vú hoặc áp xe vú.
• Bị sốt, ớn lạnh, có dấu hiệu nhiễm trùng.

Chẩn đoán và phương pháp điều trị tại bệnh viện

• Siêu âm tuyến vú để xác định nguyên nhân gây nổi cục.
• Nếu phát hiện nang sữa lớn, bác sĩ có thể hút dịch để loại bỏ sữa bị ứ đọng.
• Trường hợp viêm tuyến vú hoặc áp xe vú giai đoạn đầu, mẹ được kê đơn kháng sinh hoặc thuốc giảm viêm.
• Nếu phát hiện u xơ hoặc u mỡ có kích thước lớn, bác sĩ có thể chỉ định chọc hút hoặc phẫu thuật cắt bỏ.

Phòng ngừa tình trạng nổi cục không đau khi cho con bú 

Cho con bú bị nổi cục được ngăn ngừa bằng cách duy trì thói quen cho bé bú đúng cách và chăm sóc bầu ngực khoa học. Dưới đây là những biện pháp hiệu quả giúp mẹ hạn chế tình trạng này.

• Cho bé bú đúng cách để sữa lưu thông tốt, hạn chế tắc tia sữa.
• Massage bầu ngực thường xuyên để kích thích dòng sữa. 
• Tránh mặc áo ngực quá chật để không đè ép tuyến sữa, đảm bảo sữa lưu thông tốt. Chọn áo ngực mềm, thoải mái và phù hợp với mẹ sau sinh.
• Duy trì chế độ ăn uống lành mạnh, uống đủ nước để tuyến sữa hoạt động tốt. Bổ sung thực phẩm giàu dinh dưỡng, hạn chế đồ ăn cay nóng và caffeine.

Tình trạng cho con bú bị nổi cục không đau không đáng lo ngại và có thể được cải thiện bằng các biện pháp chăm sóc tại nhà như cho con bú thường xuyên, massage và chườm ấm. Tuy nhiên, nếu các cục cứng không giảm đi, ngày càng to hơn hoặc xuất hiện các dấu hiệu bất thường khác như đau nhức, sưng đỏ hoặc sốt, mẹ cần đến gặp bác sĩ để được thăm khám, chẩn đoán và có hướng xử lý kịp thời, đảm bảo sức khỏe cho cả mẹ và bé.