Chất béo động vật là gì? Cơ chế ảnh hưởng đối với sức khỏe

Chất béo động vật là nguồn cung cấp năng lượng và axit béo, vitamin A, D, E quan trọng. Nhưng nếu tiêu thụ sai cách hoặc quá mức, chúng sẽ ảnh hưởng đến sức khỏe tim mạch, tiểu đường, béo phì. Cần hiểu rõ bản chất và sử dụng chất béo này hợp lý.

Chất béo động vật là gì?

Chất béo động vật là dạng chất béo có nguồn gốc từ mô mỡ hoặc nội tạng động vật, phổ biến là các loại: mỡ lợn, mỡ gia cầm và mỡ cá. Đây là nguồn cung cấp năng lượng trong khẩu phần ăn của nhiều người.Đây là một loại lipid, gồm chủ yếu là triglyceride là các phân tử cấu thành từ glycerol và axit béo. Chất béo động vật thường tồn tại ở dạng rắn ở nhiệt độ phòng.

Mỡ động vật được chia làm 2 loại:

• Chất béo bão hòa (chất béo xấu): Chiếm tỷ lệ cao và thường đóng rắn ở nhiệt độ phòng.
• Chất béo không bão hòa (chất béo tốt): Có trong mỡ cá hoặc gia cầm, cung cấp một số axit béo thiết yếu như omega 3 và omega 6.

Chất béo động vật khác với chất béo thực vật ở một số đặc điểm sau:

Đặc điểm	Chất béo động vật	Chất béo thực vật
Tỷ lệ giữa chất béo bão hòa và không bão hòa	Chất béo xấu chiếm tỷ lệ cao	Giàu chất béo tốt
Hàm lượng cholesterol	Cao	Thấp hoặc không có
Trạng thái vật lý	Đóng rắn ở nhiệt độ phòng	Dạng lỏng ở nhiệt độ phòng
Dinh dưỡng cung cấp	Cung cấp các vitamin tan trong chất béo: vitamin A, D, E	Cung cấp polyphenol, chất chống oxy hóa, omega 3, omega 6

Ảnh hưởng của chất béo động vật tới cơ thể

Lợi ích của chất béo động vật đối với sức khỏe

Sử dụng hợp lý mỡ động vật sẽ đem đến nhiều lợi ích cho cơ thể, sức khỏe như: 

Cung cấp năng lượng dồi dào

Chất béo có nguồn gốc từ động vật chứa calo cao, cung cấp được nguồn lớn năng lượng. Đây là chất dinh dưỡng phù hợp với những người vận động với cường độ cao, hoạt động thể chất mạnh và thời gian kéo dài như vận động viên hoặc lao động nặng.

Cung cấp chất dinh dưỡng thiết yếu

Mỡ động vật giúp cơ thể hấp thụ được axit tan trong chất béo: vitamin A, D, E. Vitamin A giúp cải thiện thị lực, vitamin E bảo vệ tế bào khỏi oxy hóa, vitamin D giúp xương chắc khỏe.

Giúp sản xuất hormone 

Axit arachidonic có trong chất béo động vật là tiền chất quan trọng trong quá trình sản xuất hormone sinh dục, duy trì sức khỏe sinh sản. Ngoài ra, nó còn hỗ trợ hoạt động của hệ thần kinh, cải thiện khả năng truyền tín hiệu và bảo vệ tế bào não.

Cải thiện sức khỏe da và tóc

Mỡ động vật có tác dụng trong việc cải thiện da khô, dưỡng ẩm và giữ ẩm, đồng thời cũng có tác dụng loại bỏ các vết rạn. Chất béo từ động vật cũng tác động đến sự suôn mượt, khỏe mạnh của tóc,

Tăng cường miễn dịch

Cholesterol có trong mỡ động vật cần thiết cho sự phát triển cơ thể của trẻ nhỏ. Chất béo động vật không chỉ cung cấp năng lượng,  tăng khả năng miễn dịch mà còn góp phần xây dựng não bộ, hệ thần kinh và thị giác của trẻ.

Tác hại của chất béo động vật nếu tiêu thụ quá mức

Tuy nhiên, nếu sử dụng quá nhiều và không có kế hoạch rõ ràng cho việc ăn uống, chất béo động vật sẽ gây ảnh hưởng xấu đến sức khỏe.

Tăng cân và béo phì

Hàm lượng calo có trong chất dinh dưỡng này rất cao, nếu không được đốt cháy thông qua vận động, năng lượng dư thừa tích tụ sẽ chuyển hóa thành mỡ thừa gây tăng cân. Khối lượng mỡ thừa quá nhiều trong cơ thể là nguyên nhân chính dẫn đến béo phì.

Ảnh hưởng đến sức khỏe tim mạch

Mỡ động vật chứa nhiều cholesterol xấu (LDL cholesterol), tiêu thụ quá mức làm tăng nguy cơ tích tụ mảng bám trên thành động mạch, dẫn đến xơ vữa động mạch. Tình trạng này kéo dài gây các bệnh về tim, bao gồm cả đau tim và đột quỵ.

Ảnh hưởng đến hệ tiêu hóa

Chất béo chuyển hóa có trong mỡ động vật là nguyên nhân gây rối loạn tiêu hóa, trào ngược axit, hội chứng ruột kích thích,… nếu ăn quá nhiều.

Tăng nguy cơ mắc bệnh mãn tính

Chất béo xấu gây mất cân bằng dinh dưỡng bên trong dẫn đến các bệnh: đái tháo đường, huyết áp cao, và cả ung thư.

Các thực phẩm giàu chất béo động vật

Mỡ động vật dễ tìm kiếm trong tự nhiên và cả cuộc sống hàng ngày. Nó tồn tại ở các nhóm thực phẩm:

• Động vật, gia cầm: Mỡ lợn, ngỗng, gà vịt đều là những chất béo phổ biến trong việc nấu ăn hoặc là nguyên liệu trong các món chiên, xào. 
• Cá béo và dầu cá: Là nguồn chất béo đặc biệt, tốt nhất trong tất cả các loại mỡ động vật, giàu omega 3 và 6. Có ở các loại cá: cá hồi, cá thu, cá mòi.
• Sản phẩm từ sữa: Kem và phô mai chứa chất béo bão hòa và lượng lớn cholesterol.
• Đồ ăn chế biến sẵn: Xúc xích, thịt xông khói, pate đều chứa hàm lượng chất béo cao, có thể chứa chất béo xấu khi quá trình chế biến không đảm bảo.

Cách sử dụng chất béo động vật hợp lý trong chế độ ăn

Chất béo động vật không xấu nếu sử dụng hợp lý, cần tuân thủ nguyên tắc về số lượng tiêu thụ và lựa chọn cách chế biến hợp lý.

Ăn với lượng vừa phải

• Đối với chất béo bão hòa: Không nên ăn quá 10% tổng năng lượng hàng ngày. Ví dụ, nếu bạn tiêu thụ 2000 calo/ngày, lượng chất béo bão hòa nên là 22g.
• Điều chỉnh khẩu phần ăn: Bằng cách hạn chế mỡ bò, heo và các loại mỡ có hàm lượng chất béo bão hòa và chuyển hóa cao.

Chọn nguồn thực phẩm chất lượng cao

Thay vì sử dụng các chất béo từ đồ chiên rán, bánh ngọt, xúc xích có thể thay thế thành các loại cá: cá hồi, cá mòi, cá thu và gia cầm: mỡ gà, mỡ vịt, bò, lợn.

Cách chế biến lành mạnh

Chế biến đúng cách không chỉ tận dụng được giá trị dinh dưỡng mà còn hạn chế tác hại tiềm ẩn của mỡ động vật. Nên áp dụng các phương pháp chế biến: nướng, áp chảo, hấp, luộc, không dùng nhiệt quá cao khi chế biến để tránh sinh ra các chất độc hại và tạo ra thêm chất béo dư thừa.

Chất béo động vật không phải là chất béo xấu hoàn toàn, nó vẫn cần thiết cho sự phát triển của cơ thể, đặc biệt là trẻ em. Tuy nhiên cần kiểm soát chế độ ăn hiệu quả, tránh tích tụ mỡ dư thừa gây dư thừa năng lượng, béo phì, nặng hơn là các bệnh về tim mạch, ung thư.